Χίλιοι & ένας τρόποι να βρίσεις μία θηλυκότητα: Σεξισμός και Βωμολοχία
Πιπέρι στο στόμα κάθε σεξιστή!
Οι βρισιές έχουν δύναμη· εκφράζουν θυμό, πόνο, έκπληξη. Προσβάλλουν και τονίζουν. Από γλωσσική σκοπιά όμως, δεν είναι απλά μερικές «κακές λέξεις». Αντιθέτως, παρουσιάζουν μεγάλο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον και αποτελούν αντικείμενο πολλών μελετών. Αν λοιπόν δεχτούμε ότι είναι «κακές», τότε στον αντίποδά τους πρέπει να βρίσκεται το «καλό», σωστά; Ή μήπως όχι;
Η γλώσσα -η οποιαδήποτε γλώσσα- παρουσιάζει μια αμφίδρομη σχέση με την εκάστοτε κοινωνία και κουλτούρα. Πρόκειται για ένα δυναμικό πολιτισμικό χαρακτηριστικό που επηρεάζει και επηρεάζεται. Ως αποτέλεσμα, ο τρόπος που μιλάμε συνοδεύεται από πληθώρα στερεοτύπων, τα περισσότερα εκ των οποίων περνάνε σχεδόν απαρατήρητα, ακριβώς γιατί αποτελούν κομμάτι της γλωσσικής μας ταυτότητας. Χαρακτηριστικό και άξιο αναφοράς παράδειγμα αποτελούν οι έντονοι έμφυλοι διαχωρισμοί στην περίπτωση των βρισιών.
Οι προσωπικές προσβολές μέσω της βωμολοχίας συχνά στοχεύουν στις βασικές και αμετάβλητες πτυχές ενός ατόμου, όπως η φυλή, η εθνικότητα, η εμφάνιση, η ηλικία ή κάποια αναπηρία. Μία από τις συνηθέστερες κατά συνέπεια κατηγορίες προσωπικών προσβολών είναι το φύλο. Είναι γεγονός πως υπάρχει ένας δυσανάλογος αριθμός υποτιμητικών λέξεων για τις γυναίκες και τις θηλυκότητες και σίγουρα όλα μας μπορούμε με ευκολία να σκεφτούμε δεκάδες από αυτές.
Αυτές οι προσβολές κατά των θηλυκοτήτων εμπίπτουν σε διάφορες κατηγορίες -οι οποίες φυσικά μπορούν να λειτουργήσουν και συνδυαστικά- με τις κλασσικότερες να αναφέρονται στη σεξουαλικότητα και στα «ελαφρά μας ήθη», να στοχεύουν στην εμφάνισή μας υπερτονίζοντας ποικίλα «μη ελκυστικά» στοιχεία, να μας παρομοιάζουν με διάφορα είδη του ζωικού βασιλείου, να περιγράφουν ακριβώς τι θα ήθελαν να μας κάνουν, αλλά και πόσο αδύναμα και υποτιμητικά θεωρούνται… συγκεκριμένα σημεία του σώματός μας. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις, οι βρισιές αυτές είναι αποκλειστικά θηλυκού γένους και δεν υπάρχουν αντίστοιχες στο αρσενικό.
Στον αντίποδα, οι βρισιές που απευθύνονται στον συμβατικά αρσενικό πληθυσμό χρησιμοποιούν ως βάση τους θηλυκά χαρακτηριστικά με στόχο την προσβολή. «Οι γυναίκες προσβάλλονται μέσω αναφορών σε σεξουαλικά ήθη ή συγκρίνονται με υποανθρώπινες οντότητες, ενώ οι άνδρες προσβάλλονται επειδή συνδέονται με τη θηλυκότητα που ισούται με αδυναμία» αναφέρει η Chi Luu, γλωσσολόγος και συγγραφέας. Ο συσχετισμός αυτός μεταξύ θηλυκότητας και αδυναμίας γίνεται συνήθως άμεσα -πιθανώς ενισχυμένος κι από ομοφοβικά ταμπού-, αλλά ακόμη κι έμμεσα (μπάσταρδος, το μ** που σε γέννησε κ.α.).
Επιπροσθέτως, σε πολλές γλώσσες -μεταξύ των οποίων η ελληνική και η αγγλική- παρατηρείται πως οι βωμολοχίες που αναφέρονται στη θηλυκή ανατομία θεωρούνται συνήθως πιο χυδαίες από τις βωμολοχίες που αναφέρονται στην αρσενική ανατομία. «Οι αντιλήψεις ότι οι υποτιμητικοί όροι που περιγράφουν γυναίκες είναι σημαντικά πιο άσεμνοι από τους υποτιμητικούς όρους που περιγράφουν άνδρες υποδηλώνουν ότι η γλώσσα συνδέεται άρρηκτα με την εδραιωμένη κουλτούρα του σεξισμού», γράφει η πανεπιστημιακή φιλόλογος Jacqueline Knrinschild.
Γιατί λοιπόν υπάρχει τόση μεγάλη ποικιλία στις προσβολές για τις θηλυκότητες; Η μακρόχρονη ιστορία καταπίεσης, ανισότητας και διακρίσεων εις βάρος μας αντικατοπτρίζεται εντόνως στη γλώσσα που χρησιμοποιούμε, καθιστώντας έτσι την αποτίναξη των σχετικών στερεοτύπων ακόμη δυσκολότερη. Ο επαναπροσδιορισμός ορισμών σεξιστικών βωμολοχιών σε online και μη πλαίσια (βλ. #badbitch, μ**αρες και αυτοκόλλητα με μήτρες που κάνουν χειρονομίες) μπορούν ίσως ως ένα βαθμό να λειτουργήσουν ενδυναμωτικά, αλλά είναι αρκετό; Αυτά είναι μόλις ελάχιστα παραδείγματα στην εκτενή λίστα του μισογυνιστικού εγκαθιδρυμένου προσβλητικού λεξιλογίου.
Η ιδέα στην τελική δεν είναι να εξαλειφθούν εντελώς οι βρισιές, καθώς πράγματι αποτελούν ένα μέσο έκφρασης έντονων συναισθημάτων. Όταν ζητάμε να προσέχουμε τι λέμε, δεν απειλούμε με πιπέρι στο στόμα σε μια συντηρητική ρητορική περί ασέβειας και απρέπειας. Όταν ζητάμε να προσέχουμε τι λέμε, ζητάμε να δίνουμε λίγο περισσότερο προσοχή στις λέξεις που επιλέγουμε. Γιατί ναι, αυτές τελικά είναι κακές λέξεις.
ΠΗΓΕΣ:
Roy, R. (2024, July 17). Misogynistic “Motherfu***er!” : Reflections on the underlined sexism in cuss words -. The Dialogue Box.
https://thedialoguebox.com/gender-misogyny-sexism/
Tiwari, M., & Tiwari, M. (2024, November 15). Sluts, Bitches, and Battle-axes: women and insults « Language and linguistics# « Cambridge Core Blog. Sluts, Bitches, and Battle-axes: Women and Insults | Cambridge Core Blog | the English Language Contains a Wealth of Insults and Terms of Abuse. Personal Insults Attack the Core and Immutable Aspects of a Person, Such as Their Race, Ethnicity, Appearance, Age, or a Disability. One of the Most Common Categories for Personal Insults Is Gender. There Is, However, a Disproportionate Number of Derogatory Words for Women. https://www.cambridge.org/core/blog/2024/11/15/sluts-bitches-and-battle-axes-women-and-insults/
Bhowmick, N. (2023, August 2). We need a new way to swear . . . one that doesn’t demean the women of India. The Guardian.
https://www.theguardian.com/global-development/2023/aug/02/we-need-new-way-swear-that-doesnt-demean-women-of-india
Pohlman, M. (2022, February 14). Ovariesy: What does the profanity we use tell us about attitudes toward women? – Flourish Magazine. https://flourishwomen.io/2022/02/14/ovariesy-what-does-the-profanity-we-use-tell-us-about-attitudes-toward-women/
Mount Holyoke News. (2020, March 6). Common swear words are rooted in misogyny — Mount Holyoke News.
https://www.mountholyokenews.com/opinion/2020/3/6/common-swear-words-are-rooted-in-misogyny
Kremin, Lena. (2017). Sexist swearing and slurs: Responses to gender-directed insults. LingUU. 1. 18-25.
https://linguujournal.nl/wp-content/uploads/2017/10/Kremin-2017-Sexist-swearing-and-slurs.pdf